Heilige Johannes de Voorloper en Johannes de Theoloog

Geplaatst op 7 augustus 2008

Heiligen

De afbeelding

Naar een tabletka uit Tver (Rusland), 2e kwart van de 15e eeuw

Links staat Johannes de Voorloper (prodromos), in de westerse iconografie bekend als Johannes de Doper. Hij was een neef van Jezus en een religieuze leider, die de joden opriep tot bekering. Hij doopte hen als teken daarvan. Hij heeft Jezus als de Messias aangewezen en gedoopt. In de orthodoxe kerk wordt de nadruk gelegd op zijn wegbereidende taak; vandaar ook de naam ‘Voorloper’. Na de moeder Gods is hij een der belangrijkste christelijke heiligen. In de orthodoxe kerk zijn dan ook 6 feestdagen aan hem gewijd. (Hoofdfeest op 7 januari, conceptie op 23 september, geboorte op 24 juni, onthoofding op 29 augustus, eerste en tweede vinding van zijn hoofd op 24 februari, derde vinding op 25 mei). Ook de dinsdag is aan hem gewijd.

Hij is als kluizenaar afgebeeld met een kameelharen kleed en met een verwilderde haardos en baard. Zijn ascetische levenswijze komt verder tot uitdrukking in de dunne, twijgachtige armen en benen. In zijn linkerhand houdt hij een geopende schriftrol met de tekst: ‘Maak de weg des Heren gereed, maak recht zijn paden’. Veel kloostergemeenschappen stelden hem tot voorbeeld.

Rechts is Johannes de Theoloog (ook wel de Evangelist genaamd) afgebeeld. Hij is de schrijver van het vierde evangelie, en samen met Petrus en Jacobus (zijn broer) een van de belangrijkste leerlingen van Jezus. In de orthodoxe kunst wordt Johannes afgebeeld als een oude man: eerbiedwaardig, met kalend grijs of wit haar en een lange golvende baard. (In tegenstelling tot het westen, waar hij meestal jong wordt weergegeven). In zijn linkerhand houdt hij een schriftrol, verwijzend naar zijn rol als evangelist en schrijver van de Apocalyps. Hij is enigszins dynamisch weergegeven. (Niet statisch, recht van voren, zoals bisschoppen vaak worden afgebeeld). Van Johannes zou, volgens een legende, al tijdens zijn leven een icoon gemaakt zijn door een discipel, Lykomedes genaamd.

08-2008