Heilige Lukas Iconenschilder

Geplaatst op 7 oktober 2010

Heiligen

De afbeelding

Naar een icoon uit de 16e eeuw, Pskov museum.

Lukas, een van de vier evangelisten, schreef het derde evangelie en de Handelingen der apostelen. Lucas, een bekeerling uit Antiochië, zou als arts in het gevolg van Paulus hebben gewerkt. De naam ‘Lukas’ of ‘Lucas’ is afgeleid van ‘ lux’, ‘licht’ (latijn). Hij schreef in zijn evangelie, dat waarschijnlijk dateert van na het jaar 70, tamelijk uitgebreid over de boodschap aan Maria en over de jeugdjaren van Christus. Dit in tegenstelling tot de andere evangelisten. Waarschijnlijk vormt dit gegeven de oorsprong van een legende uit de 6e eeuw, waarin wordt verhaald dat Lucas het portret van Maria, de Moeder Gods, geschilderd zou hebben (Lucasbeeld).

Meer aannemelijk is dat Lucas met woorden heeft beschreven, wat iconenschilders in later eeuwen hebben geschilderd. ‘Grafein’ betekent in het Grieks, de taal waarin het Lucasevangelie mogelijk oorspronkelijk geschreven is, zowel ‘schrijven’ als ‘schilderen’.

Zowel in het oosten als in het westen bestaan talrijke afbeeldingen van Lucas, die een portret van de Moeder Gods met haar Zoon aan het schilderen is.

Lucas stierf waarschijnlijk op 84-jarige leeftijd in Boëtië. Zijn gebeente werd in de 4e eeuw naar Constantinopel overgebracht. Hij is de patroonheilige van medici, slagers, schilders en kunstenaars. Veel middeleeuwse schildersgilden droegen zijn naam.

In het gebed van de iconenschilder staat:

‘Door de heilige Geest hebt Gij uw apostel en evangelist Lucas verlicht, zodat hij de schoonheid kon weergeven van uw heilige Moeder, terwijl ze u als klein kind in de armen hield.’

Op deze icoon zit Lucas achter een schildersezel, terwijl de Moeder Gods met haar Zoon voor hem poseert. Hij wordt bij het schilderen geholpen door een engel. De icoon op de ezel is van het type Hodegetria.

Iconen zoals de Hodegetria, en de Eleousa, worden aan Lucas toegeschreven. In de S. Maria Maggiore in Rome wordt een icoon vereerd, die van zijn hand afkomstig zou zijn (maar die dateert uit de 13e eeuw).

10-2010