Heilige Sophia, Wijsheid Gods

Geplaatst op 7 mei 2014

Heiligen

De afbeelding

Naar een Russische icoon uit het midden van de 17e eeuw, die zich bevindt in het Museum voor Geschiedenis en Architectuur, Jaroslavl. Iconen van dit type trachten de Goddelijke wijsheid te visualiseren. Sophia wordt ook wel beschouwd als de Heilige Geest.Zij wordt weergegeven als een gekroonde vrouw, met een rijk versierd gewaad, gezeten op een troon en heeft een rode, vurige uitstraling.

In de loop der eeuwen zijn vele kerken aan haar gewijd. De eerste was de Hagia Sofia (heilige wijsheid) in Constantinopel.

Op deze icoon vormt de heilige Sophia (midden onderaan) het middelpunt van een zogenaamde Deësisrij (voorbederij); zij wordt namelijk geflankeerd door de Moeder Gods (links) en Johannes de Voorloper (de Doper, rechts). Daar weer naast zijn de heilige Johannes de Evangelist (uiterst links) en de heilige Johannes Chrysostomos (uiterst rechts) afgebeeld. De heilige Sophia is gezeten op een troon en omgeven door een mandorla, een amandelvormig aureool). Vanuit de troon gaan zeven zuilen loodrecht naar beneden. (Spreuken 9:11 : De wijsheid heeft zich een huis gebouwd, zeven zuilen heeft zij zich uitgekapt). Met haar rechter hand maakt Sophia een zegenend gebaar. Boven haar bevindt zich Christus Pantocrator, met kruisnimbus en omgeven door een achtpuntige ster (symbool voor Christus), in een cirkelvormige mandorla, waarin cherubijnen te zien zijn. Dit geheel is weer omgeven door aartsengelen.

Bovenaan bevindt zich God de Vader, afgebeeld als Oude van Dagen, eveneens in een mandorla , met serafijnen en thronen. Op zijn schoot bevindt zich een gouden wereldbol met een kruis. In de rode stervormige punten zijn de symbolen van de vier evangelisten, de engel, de leeuw, de stier en de adelaar te zien (respectievelijk: Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes).

Links boven bevindt zich de zon, rechts de maan, om de kosmische geldigheid uit te benadrukken.

In feite geeft de icoon tevens de heilige Drie-eenheid weer (Vader, Zoon, Heilige Geest).

Inscripties

In het opengeslagen bijbel van Johannes de Evangelist, geheel links, staat: Niemand heeft God ooit gezien, maar de enige zoon, die zelf God is … (Johannes 1:17)

De Moeder Gods heeft een tekstrol in haar linker hand, met de tekst: Mijn ziel prijst en looft de Heer, mijn hart juicht om God, mijn redder… (Magnificat, Lucas 1:46-47)

Johannes de Voorloper heeft een boekrol met de tekst: Zijn woord maakte de hemel, een schepping gegeven, engelen geschapen…

Christus heeft een openslagen boek met de tekst: Komt tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt…. (Mattheus 11:28)

God de Vader heeft een tekstrol, waarop staat: Luister mijn volk, ik ga spreken…. (Psalmen 50:7)

Verder komen de gebruikelijke inscripties voor:

IC XC, de afkorting voor ‘Jezus Christus’

In het aureool van Christus:’OωΝ’, ‘De Zijnde’

En verder bij de heiligen van de Deësisrij hun namen: de heilige Johannes de Theoloog, de heilige Johannes de Voorloper, de heilige Johannes Chrysostomos.

05-2014