Moeder Gods Tsarjegradskaja

Geplaatst op 16 oktober 2019

Moeder Gods

Deze icoon behoort tot de iconengroep: Moeder Gods van de Tederheid (‘Eleousa’ in het Grieks, ‘Umilenie’ in het Russisch). Op dergelijke iconen komt de innige relatie tussen moeder en kind tot uitdrukking doordat de wangen van beiden elkaar raken. ‘Tsarjegradskaja’ betekent ‘van de keizerstad, van Constantinopel’.
Volgens de overlevering zou deze icoon op 25 pril 1071 in Constantinopel zijn verschenen. In later tijd werd de icoon door twee monniken van Constantinopel overgebracht naar Staraja Roesj, in de buurt van Novgorod.

De oer-Umilenie zou, net als de Hodigitria (Zij die de Weg wijst), volgens de legende geschilderd zijn door de heilige Lucas. Maar waarschijnlijker is het dat dit type afbeelding in de 5e eeuw op Koptisch grondgebied is ontstaan. Ook is er een zekere verwantschap met de afbeelding van ‘De opdracht van Jezus in de tempel’.

Vanaf de 10e eeuw waren Umilenie-iconen in Rusland zeer populair. Omdat pas tegen het eind van de 13e eeuw schildervoorschriften voor dit type icoon ontstonden,  hadden de iconenschilders een tamelijk grote vrijheid en zijn er vele variaties ontstaan.

Zo zit het kind soms op de linker- dan weer op de rechterarm van zijn moeder, voorover gebogen of meer rechtop. Wel heeft de moeder haar hoofd altijd naar het kind gebogen, waarbij de wangen elkaar raken, en is haar gelaatsuitdrukking weemoedig ernstig tot diepbedroefd.

Iconografie
Op deze icoon van de Moeder Gods Tsarjegradskaja zit het kind op de rechter arm van zijn moeder. Hij houdt met beide handjes een schriftrol vast. Hij draagt een wit onderkleed, zoals gebruikelijk. Opmerkelijk zijn de (zalm)roze kleuren van de bovenmantel van het kind en van die van zijn moeder.
De sterren op kap en schouders van Maria verwijzen naar de triniteit in haar en worden ook wel geduid als symbolen voor haar maagdelijkheid vóór, tijdens en na de geboorte van haar zoon.

Inscripties
Het kind heeft een kruisnimbus, met de letters `O ω N (HO OO N = Hij die Is, De Zijnde). Omdat de `O bovenaan staat, is het een icoon van Russische oorsprong. Op Griekse iconen staat de ω bovenaan in het aureool van Christus.

De overige inscripties luiden:

ΜΡ θΥ = Moeder Gods

IC XC = Jezus Christus