Geboorte van Christus, kersticoon

Geplaatst op 7 december 2008

Feestdagen

De afbeelding

Naar een icoon van Sergeij Rožkov, 1685 (Moskou, Wapenkamers). De originele icoon maakt onderdeel uit van feestdagenrij van de iconostase van het zijaltaar van de Moeder Gods van Smolensk. Bij een icoon van de geboorte van Christus is de Moeder Gods meestal liggend op een purperen bakermat afgebeeld.

Op deze icoon is de Moeder Gods echter zittend afgebeeld, en wel gezeten op een troon, wat getuigt van West-Europese (Italiaanse) invloeden. Zij wordt doorgaans groter afgebeeld dan de overige figuren. Dat is ook hier het geval (prominentenperspectief).

In het fantasielandschap op de achtergrond (ruïnes) zijn eveneens westerse invloeden te bespeuren. Jozef zit, met het hoofd steunend op zijn hand en in gepeins verzonken, aan de linkerzijde. De grot neemt, volgens de oude icoontraditie, een centrale plaats in op de afbeelding: in de bergachtige omgeving van Bethlehem bevonden zich veel grotten waar herders ’s avonds met hun kudde overnachtten. In een dergelijke grot zouden Maria en Jozef ook onderdak gevonden hebben en zou de geboorte van Christus hebben plaatsgevonden. De duistere grot heeft ook een diepere betekenis: het is een symbool van de nog niet verloste wereld die in de macht van het kwaad is.

In de afbeelding is nog meer symboliek te vinden. Zo lijkt de kribbe, waarin het kind ligt, op een sarcofaag, een doodskist, en verwijst aldus naar de dood en het graf. De doeken waarin het is gewikkeld, staan symbool voor de lijkwade. De os en de ezel (die meer op een paard lijkt) zijn in de iconografie terecht gekomen vanwege een uitspraak van Jesaja (1,3):‘Een os kent zijn eigenaar, een ezel de krib van zijn meester; maar Israël heeft geen begrip, mijn volk geen inzicht’.

De engelen hebben een dubbelrol: zij zijn boodschappers (Gabriël brengt het nieuws aan de herders, rechtsboven) en aanbidders (met bedekte handen).

De drie wijzen zijn van verschillende leeftijden: jong, volwassen en oud.

12-08