Kruisiging

Geplaatst op 1 april 2009

Christus, Feestdagen

Naar een icoon van omstreeks 1250, vermoedelijk uit een iconenatelier in Akko – een belangrijke stad voor de kruisridders. De icoon is nu te vinden in het Catharinaklooster van de berg Sinaï.

De afbeelding

De kruisiging van Christus wordt in de orthodoxe kerk niet tot de twaalf belangrijkste feesten, de zogenaamde ‘Dodekaorton’, gerekend. Door zijn dood aan het kruis bevrijdt Christus de mensheid van de duisternis van het kwaad, en met zijn verrijzenis op Pasen wordt de mensheid verlost – niet van de erfzonde, maar van de sterfelijkheid. In de orthodoxe kerk kent men de erfzonde niet, maar gelooft men dat de mensheid, door de ongehoorzaamheid van Adam en Eva aan God, het vooruitzicht op een eeuwig leven heeft verloren. De kruisiging van Christus is een voorwaarde voor de verlossing. Christus is dan ook niet zo gebroken en ontredderd weergegeven als in de westerse kunst meestal gebruikelijk is. Pasen, het feest van de opstanding, is ook in de orthodoxe kerk het belangrijkste liturgische feest.

‘Adam’ betekent ‘mens’ of ‘mensheid’ in het Hebreeuws. Op de icoon is de schedel van Adam te zien, begraven onder het kruis op de berg Golgotha. De eerste Adam, en daarmee de mensheid, wordt verlost door het bloed van Christus, de nieuwe Adam, die de dood overwon. Zijn bloed druppelt uit de wonden in handen,voeten en borst.

In de oerteksten van het Nieuwe Testament in het Grieks en Latijn wordt het kruis aangeduid met ‘stauros’ en ‘lignum’. Dit betekent: paal. De ter dood veroordeelde werd door de Romeinen opgehangen aan een paal, waaraan eventueel een kleine dwarsbalk werd bevestigd om de handen aan vast te binden of te spijkeren. De kruisiging was een langzame, gruwelijke dood door verstikking. Aan de paal werd meestal ook nog een schuin geplaatste voetsteun (suppedaneum) bevestigd, wat het lijden nog meer verlengde. Zo’n suppadeum is een vast onderdeel van een orthodox kruis.

Links van het kruis staat de Moeder Gods, rechts de jonge Johannes. Bovenaan zijn twee treurende engelen afgebeeld.

Inscripties

De inscriptie boven op het kruis luidt:
I(ŋσου)C X(ριστό)C O BACIΛΕγC THC ΔΟΞΗC. Dit betekent: ‘Jezus Christus, de Koning van de Overwinning’.
In het aureool van Christus staat: ‘O ω Ν (‘De Zijnde’, ‘Hij die Is’).

Bij de Moeder Gods staat de inscriptie MP θY (‘Moeder Gods’).
Bij Johannes: Ŏ AΓΙΟC Iω (‘De heilige Johannes’)

04-2009