Heilige Nikolaas

Geplaatst op 7 januari 2007

Heiligen

De afbeelding

Naar een fragment van een icoon uit Rostov-Novgorod, midden 16e eeuw. Op het origineel staan naast Nikolaas ook Antonij Velikij (Antonius de Grote) en Afanasij Afonskij (van Athos) afgebeeld. De naam ‘Nikolaas’ is afgeleid van het Griekse ‘niké’ (‘overwinning’) en ‘laos’ (‘volk’) en betekent dus: ‘overwinnaar voor het volk’.

Nikolaas of Nicolaas is de meest vereerde heilige van Rusland. Hij beschermt het land, maar ook de huizen, de zeelui en de kooplieden. In het gebied rond Novgorod, dat in het midden van de 16e eeuw onder epidemieën en rampen gebukt ging, werd hij beschouwd als beschermer van kloosters tegen hongersnood.

In feite hebben er twee heiligen met de naam ‘ Nikolaas’ bestaan; hun vitae zijn in de loop der tijden samengesmolten.

De eerste Nikolaas, die in de 4e eeuw leefde, heeft deelgenomen aan het eerste concilie van Nicea in 352, waar hij optrad tegen de ketterse Arianen, waarna hij gevangen genomen werd. ‘s Nachts verschenen Christus en Maria aan hem om het evangelieboek en het omophorion (bisschopsstola) terug te geven, waarna hij in zijn waardigheid werd hersteld.

De tweede Nikolaas leefde in de 6e eeuw. Deze werd abt van een klooster en verrichtte allerlei wonderen. Hij redde de bevolking van de hongersnood en ging twee keer in zijn leven naar Jeruzalem om de heilige plaatsen te bezoeken. Omstreeks 550 werd hij bisschop van Pinara, 100 km van Myra. Hij stierf op 10 december 564 en werd in Myra begraven. Zijn graf trekt daarna allerlei pelgrims uit de hele wereld aan en wanneer de Arabieren Myra dreigen te veroveren, redden handelaars uit Bari de relieken, waarna de pelgrims voortaan naar Bari gaan.

Karakteristiek voor Nikolaas zijn het hoge voorhoofd, als teken van zijn wijsheid, kort haar en een volle baard. Hij draagt het liturgische bisschopsgewaad van de orthodoxe kerk, een kazuifel en een met grote kruisen versierde stola (omophorion).

Nikolaas is ten voeten uit afgebeeld; hij heft de rechterhand in een zegenend gebaar, in de linkerhand houdt hij een evangelieboek vast. Deze icoon behoort daarmee tot het type: Nikolaas van Zaraisk (of Zarajsk). Dit type is genoemd naar het plaatsje Zaraisk op de Krim, waar de oericoon rond 1230 ineens op wonderbaarlijke wijze verschenen zou zijn.

Andere iconen van de heilige Nikolaas:

Heilige Nikolaas van de deur

Heilige Nikolaas ten halve lijve

Heilige Nikolaas ten halve lijve 2

Heilige Nikolaas van Zarajsk met vita

Inscripties

Heilige Nikolaas

01-2007