Heilige Nikolaas

Geplaatst op 7 mei 2009

Heiligen

De afbeelding

Naar een Russische icoon van omstreeks 1600.

Nikolaas of Nicolaas is de meest vereerde heilige van Rusland. De naam ‘Nikolaas’ is afgeleid van het Griekse ‘niké’ (= overwinning) en ‘laos’ (= volk), dus: ‘overwinnaar voor het volk’. Hij beschermt het land, maar ook de huizen, de zeelui en de kooplieden. In het gebied rond Novgorod, dat in het midden van de 16e eeuw onder epidemieën en rampen gebukt ging, werd hij beschouwd als beschermer van kloosters tegen hongersnood.

In feite hebben er twee heiligen met de naam ‘Nikolaas’ bestaan; hun vitae zijn in de loop der tijden samengesmolten.

De eerste Nikolaas, die in de 4e eeuw leefde, heeft nog deelgenomen aan het eerste concilie van Nicea in 352, waar hij optrad tegen de ketterse Arianen, waarna hij gevangen genomen werd. ‘s Nachts verschenen Christus en Maria aan hem om het evangelieboek en het omophorion (bisschopsstola) terug te geven, waarna hij in zijn waardigheid werd hersteld.

De tweede Nikolaas leeft in de 6e eeuw. Deze wordt abt van een klooster en verricht allerlei wonderen. Hij redt de bevolking van de hongersnood en gaat twee keer in zijn leven naar Jeruzalem om de heilige plaatsen te bezoeken. Omstreeks 550 wordt hij bisschop van Pinara, 100 km van Myra. Hij sterft op 10 december 564 en wordt in Myra begraven. Zijn graf trekt allerlei pelgrims uit de hele wereld en wanneer de Arabieren Myra dreigen te veroveren, redden handelaars uit Bari de relieken, waarna pelgrims naar Bari gaan.

Karakteristiek voor Nikolaas zijn het hoge voorhoofd, als teken van zijn goedheid en wijsheid, kort haar en een volle baard. Hij draagt het liturgische bisschopsgewaad van de orthodoxe kerk, een kazuifel en een met grote kruisen versierde stola (omophorion). De 3 kruisen symboliseren de Triniteit: Vader – Zoon – Heilige Geest.

Nikolaas is frontaal, ten halve lijve afgebeeld. Hij draagt een zeer rijk versierd kazuifel, dat aan de randen van edelstenen is voorzien. Zijn rechterhand heft hij op in een zegenend gebaar. De beide opgeheven vingers symboliseren de goddelijke en de menselijke natuur van Christus, de drie naar elkaar toegebogen vingers staan voor de Triniteit. De heilige houdt in zijn linker hand een gesloten evangelieboek, uit eerbied gewikkeld in een blauwe doek.

In veel woningen van gelovige Russen werd en wordt een icoon van Nikolaas bij de voordeur geplaatst. Iedere gast die binnenkwam, groette eerst de icoon en dan pas de gastheer. Hij is dan ook de schutspatroon van huis en gezin.

Andere iconen van deze heilige:

Heilige Nikolaas van Zarajsk met vita

Heilige Nikolaas ten halve lijve

Heilige Nikolaas van de deur

Heilige Nikolaas

Inscripties

O AГIOC NIKOΛAOC (De Heilige Nikolaas)

05-2009